" मधेशको राजनीति " ( Politics of Madhesh )

1940 को दशकको पछिदेखि नै 'मधेस' भन्ने शब्द नेपाल तराईका राजनीतिज्ञहरूले तराई र पहाडका जनताका हितका लागि भेदभाव गर्न प्रयोग गरे। त्यस समयमा भारतीय र मधेशी मानिसहरूलाई काठमाडौं यात्राको लागि राहदानी चाहिएको थियो जुन 1958 सम्म जग्गामा थियो | 1950 को दशकमा क्षेत्रीय राजनीतिक दल नेपाल तराई कांग्रेसले तराईलाई बढी स्वायत्तता दिए, हिन्दीलाई राष्ट्रिय भाषाको मान्यता दिए र मधेसी जनताका लागि रोजगारीको अवसर बढाए | 1961 देखि 1990 को अवधिमा पञ्चायत सरकारले विभिन्न सांस्कृतिक समूहहरूलाई पान-नेपाली पहिचानमा समाहित गर्ने नीति लागू गर्‍यो | जातीय समूहहरूको असमानता र भेदभावलाई सम्बोधन गर्न कानूनी निर्देशनहरूले यो अपराध बनाएको छ | तराईमा बसोवास गर्ने आप्रवासी, जाति समूह र आदिवासी जनजाति बीचको जातीय द्वन्द्वका जटिलतालाई सम्बोधन गरिएको थिएन।

वसन्त 1990 को जनआन्दोलन पञ्चायती शासनको अन्त्य भएपछि निराश समूहहरूले नागरिक सेवामा प्रवेश जस्ता राजनैतिक स्रोतमा बढी समान हिस्साको माग गरे | शिक्षामा पहुँचको सवालमा मधेसीहरू वञ्चित छन्; नेपालमा अन्य समूहको तुलनामा मधेसी जनतामा साक्षरता दर कम छ र मधेसी दलित मध्ये सबैभन्दा कम | 

उनीह लाई नौकरशाही, नेपाली सेना र नेपालका राजनीितक दलह लाई सहभागी हुनबाट वञ्चित हुनु पिन निराश छ | मधेसी पहिचान धेरै हदसम्म देशको शासक सम्भ्रान्त वर्गले भेदभाव गरेको अनुभवमा आधारित छ | 

नेपाल सद्भावना पार्टी सबैभन्दा पुरानो मधेसी पार्टी हो जसले 1990 को दशकमा मधेसी जनताको सामाजिक-सांस्कृतिक, भाषिक र राजनीतिक अधिकारको लागि पैरवी गर्न थाल्यो। मधेसी जनताको अधिकार र माग सम्बन्धी छलफल नेपाली गृहयुद्धको अन्त्य पछि विशेष गरी मधेसी बुद्धिजीवीहरु र राजनीतिक सम्भ्रान्तहरुमा बढेको छ। राजनीतिक पार्टी जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा र मधेसी जन अधिकार फोरमले तराईभरि फैलिएको एक स्वायत्त मधेस प्रान्तको धारणाको वकालत गर्यो र उनीहरूको मागलाई कार्यान्वयन गर्न 2007 मा हिंसात्मक प्रदर्शनहरू गरे। मधेसी संगठनहरूले गठन गरेको संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाले "एक मधेश एक प्रदेश" भन्ने आदर्श वाक्य अन्तर्गत स्वायत्तताको अवधारणालाई स्वीकार्न सरकारलाई दबाब दियो। तराईका धेरै जातीय र धार्मिक समूहहरूले मधेसी पार्टीहरू, मुख्य थारू र मुस्लिम जनताको नेतृत्वमा यस नीतिलाई विरोध गरे र प्रतिरोध गरे। 

2007 सम्ममा थारूहरू तराईको पूर्वी भागमा मधेसी पहिचानको साथ सुरुमा सहज थिए, तर मध्य भागमा उनीहरूले छुट्टै थारू पहिचान दाबी गरे। 2009 मा, तिनीहरू मधेसीको रूपमा पहिचान हुनबाट अलग भए र आफ्नै प्रान्तको माग गरे | 

तराई सेना, मधेसी राष्ट्रिय मुक्ति मोर्चा, तराई कोब्रास र मधेश मुक्ति टाइगर्स जस्ता सशस्त्र समूहहरूले हिंसात्मक माध्यमको प्रयोग गरेर स्वायत्तताको लागि यो लक्ष्य हासिल गरेका थिए। यी संगठनहरूका केही सदस्यहरू बम विष्फोट र हत्या लगायतका आतंकवादी कार्यहरूका लागि जिम्मेवार थिए | स्वतन्त्र मधेशका लागि गठबन्धन पनि तराईको स्वतन्त्रताको माग गर्दछ |

2013 मा  24 भन्दा बढी मधेसी दलहरू नेपालको संविधानसभाको निर्वाचनका लागि दर्ता भएका थिए | संविधानसभामा मधेसी दलले 50 सीट प्राप्त गरे |

"नेपालमा भारतीय प्रभाव तराई "

नेपाली संविधानसभा चुनाव, 2008 पछि, भारतीय राजनीतिज्ञहरूले नेपाल तराईमा रणनीतिक चासोहरू जोगाउने प्रयास गरिरहे, जस्तै जलविद्युत उर्जा, विकास परियोजना, व्यवसाय र व्यापार जस्ता।  2015 नेपालको नाकाबन्दीलाई समर्थन गर्दै भारतले नेपालको आन्तरिक राजनीतिमा हावी हुन र नेपाल तराईको द्वन्द्वलाई बढावा दिन खोजेको आरोप लगाइएको छ |